Как литвин спас независимость США. Невероятная история Тадеуша КостюшкоЯк ліцвін выратаваў незалежнасць ЗША. Неверагодная гісторыя Тадэвуша Касцюшкі

Июнь 1776-го года. Симпатичный 30-летний мужчина сходит на американский берег. Он прибыл сюда только с чистыми и идейными целями — помочь зарождающейся молодой нации в сложной борьбе за свою независимость.

Уже через несколько мгновений 4 июля 1776-го года будет разработан и принят один из величайших текстов в истории. Американская Декларация Независимости стала просто моральной бомбой для тех времён, да и сейчас слова пробирают до дрожи. Послушайте сами:

«Мы исходим из той самоочевидной истины, что все люди созданы
равными и наделены их Творцом определенными неотчуждаемыми
правами, к числу которых относятся жизнь, свобода и стремление к
счастью. Для обеспечения этих прав людьми учреждаются
правительства, черпающие свои законные полномочия из согласия
управляемых. В случае, если какая-либо форма правительства
становится губительной для самих этих целей, народ имеет право
изменить или упразднить ее и учредить новое правительство,
основанное на таких принципах и формах организации власти,
которые, как ему представляется, наилучшим образом обеспечат
людям безопасность и счастье.»

Пока автор Декларации Томас Джеферсон практически в одиночку писал эти строки, он даже не подозревал, что в его новообразованную страну плывет другая светлая душа, охваченная революционной жаждой. И оба они не знали, что затем станут близкими друзьями.

Итак, июнь 1776-го года, трап откидывается, и на берег ступает национальный герой Беларуси, Польши, Литвы и США, почётный гражданин Франции, уроженец ВКЛ из Ивацевичского района — Тадеуш Костюшко.

Первые шаги и первые успехи

После сокрушительной попытки жениться на любимой девушке,  растраты родового имущества своим братом, неудачи в наёмничестве на службу к саксонцам, наш герой оказался в Париже, где впервые и услышал о начале войны в американских колониях за независимость. Французское правительство открыто поддерживало революционеров. Сомнений не было, денег тоже, поэтому вещи на корабль, поднять якорь и в путь!

В августе1776-го  Костюшко устраивается в Континентальную Армию, где ему поручают строительство укреплений в форте Биллингспорт (Филадельфия, штат Пенсильвания), для защиты берегов реки Делавэр и предотвращения возможного британского продвижения по реке в город. Первым его непосредственным военным начальником стал Бенджамин Франклин, тот самый, который изображен на 100-долларовой купюре.

План Форта

Свою задачу Тадеуш выполнил на отлично, и поэтому в октябре 1776-го года ему присваивают звание полковника инженерных войск Континентальной Армии.

Спасение армии Гейтса

Весной 1777-го года Костюшко направляют в помощь Северной Армии под руководством Горацио Гейтса. Американцы в составе 3000 человек заняли форт Тикондерога и задачей Тадеуша была помочь в организации обороны.

Форт Тикендорога в наше время

Анализ местности побудил Костюшко настоятельно рекомендовать строительство артиллерийской батареи  на ближайшей возвышенности с видом на форт. Эта полезная рекомендация, с которой согласились его коллеги-инженеры, была отвергнута командиром гарнизона, бригадным генералом Артуром Сент-Клэром. Это и оказалось тактической ошибкой: когда британская армия под командованием генерала Джона Бургойна прибыла в июле 1777 года, Бургойн сделал именно то, что советовал сделать Костюшко защитникам форта, и разместил британскую артиллерию на возвышенности.

Таким образом просчёты в стратегии позволили 8000 англичанам занять все высоты около форта и окружить его. Не придумав нечего лучше, командующие форта дали приказ на отступление. Противник начал преследование с целью уничтожения.

Тут и понадобился вновь острый ум инженера Костюшко. Наш литвин начал создавать позади отступающих полосу препятствий из поваленных деревьев, разрушенных мостов и дамб, что дало время американцам переплыть Гудзон и спастись от тотального истребления.

Как Костюшко переломил весь ход войны за независимость США

После успешного отхода из форта американцам еще предстояла масштабная битва с противником. Командующий Северной Армии Гейтс дал приказ Таудешу поискать хорошее место для сражения. Костюшко выбрал Бемис-Хайтс — холмистую лесную местность в десяти милях южнее города Саратога. И тут же принялся возводить неприступные оборонные укрепления и фортификации, которые сыграли важнейшую роль в битве. Это признал и сам командующий.

В попытках взять американские укрепления британцы (во главе с уже знакомым нам Джоном Бургойном) потерпели сокрушительное поражение, 1000 человек убитыми и около 6000 представителей британской короны сдались в плен. Эта была первая крупная победа над королевской армией, которая считается переломной точкой во всём ходе войны. Благодаря победе при Саратоге Франция осмелилась вступить в войну с Англией, что очень облегчило положение Америки.

Вест-Пойнт

Многим, кто смотрит голливудское кино или сериалы про военные события знакомо выражение: «Военная академия Вест-Пойнт«. Это престижнейшее высшее федеральное учебное заведение для будущих офицеров. Но в марте 1778-го года всё начиналось лишь со строительства форта, спроектировал который Костюшко по приказу Джорджа Вашингтона — первого президента США.

Вест-Пойнт в наше время

Два года, с 1778 по 1780-ый Тадеуш занимался возведением укреплений вокруг этого форта на берегу реки Гудзон. Целью было не допустить продвижения британского флота по воде. В итоге этот форт сыграл важную роль в обороне колоний от рассечения королевской армией.

Завершение войны

Но Костюшко не сиделось на месте, и он хотел на фронт, быть полезным в битвах. И Вашингтон удовлетворил его желание, отправив в Южную Армию. И где бы не прикладывалась рука нашего героя, везде это несло огромную пользу для общего дела. Организация переправы армий, сплавы по реке, оборона военных баз. Ближе к концу войны он стал проводить разведывательные операции и командовать двумя кавалерийскими эскадронами с пехотным отрядом. Это один из главных талантов Тадеуша — незаменимая универсальность в разных областях военного дела. Вскоре он получил ранение, но восстановился и снова ринулся в бой.

Интересно, что финальная битва войны чуть не стала для Костюшко последней. Его отряд был разгромлен, а самого Тадеуша чуть не убили. Что ещё раз подтверждает истину о том, что на войне каждый имеет шанс погибнуть в любой момент. Главное этим шансом не воспользоваться.

Почитание в США

После войны Тадеуш получил от правительства значительную сумму денег, американское гражданство, звание бригадного генерала и более 200 гектаров земли. Также ему был вручен из рук Джорджа Вашингтона «орден Цинцинната»  — высшая военная награда того времени, которую мало кто получал из иностранцев. Кроме этого первый Президент США подарил герою пару пистолетов, на которых была выгравирована надпись «Ex pluribus unum» (Из многих одному).

Медаль сообщества Цинцинната

Отцы-основатели США упрашивали его остаться, чтобы помочь в становлении нового государства. Но родная земля звала Костюшко назад. Несмотря на все возможности и выгоды, он возвращается в ВКЛ с целью вступить в армию и защитить государственные интересы.

До сих пор американцы чтят память нашего земляка. Ему поставлен большой памятник в центре Вашингтона, в Нью-Йорке назван его именем мост, в Сенате стоит бюст,  на Аляске остров, в штате Индиана — округ, а в центральной части Миссисипи — целый город.

Поэтому когда в очередной раз слышите про День Независимости США (4-го июля), знайте, что наш земляк к этому также причастен самым что ни на есть прямым образом.

Поддержать проект 1863x на платформе Talaka!

Ужо праз некалькі імгненняў 4 ліпеня 1776-га года будзе распрацаваны і прыняты адзін з найвялікшых тэкстаў у гісторыі. Амерыканская Дэкларацыя Незалежнасці стала проста бомбай для тых часоў, ды і цяпер словы прабіраюць да дрыжыкаў. Паслухайце самі:

«Мы зыходзім з той самавідавочнай ісціны, што ўсе людзі створаныя

роўнымі, яны надзеленыя іх Творцам пэўнымі правамі, якія ніхто не можа ў іх адабраць,

да ліку якіх адносяцца жыццё, свабода і імкненне да шчасця. 

Для забеспячэння гэтых правоў людзьмі засноўваюцца 

ўрады, якія чэрпаюць свае законныя паўнамоцтвы са згоды

кіраваных. У выпадку, калі якая-небудзь форма ўраду

пачынае быць згубнай для саміх гэтых мэтаў, народ мае права

змяніць або скасаваць яе і заснаваць новы ўрад,

заснаваны на такіх прынцыпах і формах арганізацыі ўлады,

якія, як яму ўяўляецца, найлепшым чынам забяспечаць

людзям бяспеку і шчасце. »

Пакуль аўтар Дэкларацыі Томас Джэферсан практычна ў адзіночку пісаў гэтыя радкі, ён нават не падазраваў, што ў яго новаўтвораную краіну плыве іншая светлая душа, ахопленая рэвалюцыйнай смагай. І абодва яны не ведалі, што затым стануць блізкімі сябрамі.

Такім чынам, чэрвень 1776-га года, трап адкідваецца, і на бераг ступае нацыянальны герой Беларусі, Польшчы, Літвы і ЗША, ганаровы грамадзянін Францыі, ураджэнец ВКЛ Івацэвіцкага раёну – Тадэвуш Касцюшка.

ПЕРШЫЯ КРОКІ І ПЕРШЫ ПОСПЕХ

Пасля катастрафічна няўдалай спробы ажаніцца на каханай дзяўчыне, растраты радавой маёмасці сваім братам, няўдачы ў наёмніцтве на службу да саксонцаў наш герой апынуўся ў Парыжы, дзе і ўпершыню пачуў пра пачатак вайны за незалежнасць у амерыканскіх калоніях. Французскі ўрад адкрыта падтрымлівала рэвалюцыянераў. Сумненняў не было, грошай таксама, таму рэчы на ​​карабель, падняць якар і ў шлях!

У жніўні Касцюшка ўладкоўваецца ў Кантынентальную Армію, дзе яму даручаюць будаўніцтва ўмацаванняў у форце Біллінгспорт (Філадэльфія, штат Пенсільванія), для абароны берагоў ракі Дэлавэр і перадухілення магчымага брытанскага прасоўвання па рацэ ў горад. Першым яго непасрэдным ваенным начальнікам стаў Бенджамін Франклін, той самы, які намаляваны на 100-даляравай купюры.

План форта

Сваю задачу Тадэвуш выканаў на выдатна, і таму ў кастрычніка 1776-га года яму прысвойваюць званне палкоўніка інжынерных войскаў Кантынентальнай Арміі.

ВЫРАТАВАННЕ АРМІІ ГЕЙТСА

Вясной 1777-га года Касцюшку накіроўваюць у дапамогу Паўночнай Арміі пад кіраўніцтвам Гарацыя Гейтса. Амерыканцы ў складзе 3000 чалавек занялі форт Тыкандэрога і задачай Тадэвуша было дапамагчы ў арганізацыі абароны.

Форт Тыкандэрога ў наш час

Аналіз мясцовасці заахвоціў Касцюшку настойліва рэкамендаваць будаўніцтва артылерыйскай батарэі на бліжэйшым узвышшы з выглядам на форт. Гэтая карысная рэкамендацыя, з якой пагадзіліся яго калегі інжынеры, была адрынутая камандзірам гарнізона, брыгадным генералам Артурам Сэнт-Клэрам. Гэта было тактычнай памылкай: калі брытанская армія пад камандаваннем генерала Джона Бургойна прыбыла ў ліпені 1777 года, Бургойн зрабіў менавіта тое, што раіў зрабіць Касцюшка абаронцам форта, і размясціў сваю артылерыю на ўзвышшы.

Такім чынам, пралікі ў стратэгіі дазволілі 8000 ангельцам заняць усе вышыні каля форта і акружыць яго. Не прыдумаўшы нічога лепшага, камандуючы форта даў загад на адступленне. Супернік пачаў пераслед з мэтай знішчэння.

Тут і спатрэбіўся востры розум інжынера Касцюшкі.  Адыходзячы, амерыканцы пачалі ствараць за сабой паласу перашкод з паваленых дрэў, разбураных мастоў і дамбаў, што дало ім час пераплысці Гудзон і выратавацца ад знішчэння.

ЯК КАСЦЮШКА ПЕРАЛАМАЎ УВЕСЬ ХОД ВАЙНЫ

Пасля паспяховага адыходу з форта амерыканцаў яшчэ чакала маштабная бітва з супернікам. Камандуючы Паўночнай Арміі Гейтс даў загад Тадэвушу пашукаць добрае месца для бітвы. Касцюшка абраў Беміс-Хайтс – пагорыстую лясную мясцовасць за дзесяць міль на поўдзень ад Саратогі. І тут жа пачаў узводзіць непрыступныя абаронныя ўмацаванні і фартыфікацыі, якія згулялі важную ролю ў бітве. Гэта прызнаў і сам камандуючы.

У спробах узяць амерыканскія ўмацавання брытанцы (на чале з ужо знаёмым нам Джонам Бургойнам) пацярпелі паражэнне, 1000 чалавек забітымі і каля 6000 прадстаўнікоў брытанскай кароны здаліся ў палон. Гэтая была першая буйная перамога над каралеўскай арміяй, якая лічыцца пераломнай кропкай ва ўсім ходзе вайны. Дзякуючы перамозе пры Саратозе Францыя адважылася ўступіць у вайну з Англіяй, што вельмі дапамагло будучым Штатам.

ВЭСТ-ПОЙНТ

Шмат каму, хто глядзіць галівудскае кіно ці серыялы пра ваенныя падзеі знаёма выраз: «Ваенная акадэмія Вэст-Пойнт». Гэта прэстыжная вышэйшая федэральная навучальная ўстанова для будучых афіцэраў. Але ў сакавіку 1778-га года ўсё пачыналася з будаўніцтва форта, спраектаваў які Касцюшка па загадзе Джорджа Вашынгтона – першага прэзідэнта ЗША.

Вэст-Пойнт у наш час

Два гады з 1778 па 1780-ый Тадэвуш займаўся ўзвядзеннем умацаванняў вакол гэтага форта на беразе ракі Гудзон. Мэтай было не дапусціць прасоўвання брытанскага флоту па вадзе. У выніку гэты форт адыграў значную ролю ў абароне калоній ад рассякання каралеўскай арміяй.

ЗАВЯРШЭННЕ ВАЙНЫ

Але Касцюшку не сядзелася на месцы, і ён хацеў на фронт, быць карысным у бітвах. І Вашынгтон задаволіў яго жаданне, адправіўшы ў Паўднёвую Армію. І дзе б не прыкладвалася рука нашага героя, усюды гэта несла вялікую карысць для агульнай справы. Арганізацыя пераправы войскаў, сплавы па рацэ, абарона ваенных баз. Бліжэй да канца вайны ён стаў праводзіць выведвальныя аперацыі і камандаваць двума кавалерыйскімі эскадронамі з пяхотным атрадам. Гэта адзін з галоўных талентаў Тадэвуша – незаменная ўніверсальнасць у розных галінах ваеннай справы. Атрымаў раненне, аднавіўся і зноў у бой.

Цікава, што фінальная бітва вайны ледзь не стала для Касцюшкі апошняй. Яго атрад быў разгромлены, а сам камандзір ледзь не забіты. Што яшчэ раз пацвярджае ісціну пра тое, што на вайне кожны мае шанец загінуць у любы момант. Галоўнае гэтым шанцам не скарыстацца.

УШАНАВАННЕ Ў ЗША

Пасля вайны Тадэвуш атрымаў ад урада значную суму грошай, амерыканскае грамадзянства, званне брыгаднага генерала і больш за 200 гектараў зямлі. Таксама яму быў уручаны з рук Джорджа Вашынгтона «ордэн Цынцынаці» – вышэйшая вайсковая ўзнагарода таго часу, якую мала хто атрымліваў з замежнікаў. Акрамя гэтага першы Прэзідэнт ЗША падараваў герою пару пісталетаў, на якіх быў выгравіраваны надпіс «Ex pluribus unum» (Са шматлікіх аднаму).

Медаль супольнасці Цынцынаці

Бацькі-заснавальнікі ЗША ўпрошвалі яго застацца, каб дапамагчы ў станаўленні новай дзяржавы. Але родная зямля клікала яго назад. Нягледзячы на ​​ўсе магчымасці і выгады, ён вяртаецца ў ВКЛ з мэтай уступіць у войска і абараніць дзяржаўныя інтарэсы.

І зараз амерыканцы шануюць памяць нашага земляка. Яму пастаўлены вялікі помнік у цэнтры Вашынгтона, у Нью-Ёрку названы яго імем мост, у Сенаце стаіць бюст, на Алясцы ёсць востраў яго імя, у штаце Індыяна – акруга, а ў цэнтральнай частцы Місісіпі – цэлы горад.

Таму калі ў чарговы раз чуеце пра Дзень Незалежнасці ЗША (4-га ліпеня), ведайце, што наш зямляк да гэтага таксама датычны самым што ні на ёсць прамым чынам.