Як падаюць аўтарытарныя рэжымы?Как падают авторитарные режимы?

Аўтарытарызм досыць свежы стыль кіравання. Пасля засілля манархій 20-ы век стаў прарывам у галіне палітычных рэжымаў. Таксама аўтарытарызм бывае зусім розны па сваёй форме. У Расеі ён мае алігархічнае адценне, у Егіпце вялікую ролю гулялі ваенныя, а ў Марока існуе ў выглядзе дуалістычнай манархіі. Вылічваць дату падзення нашага мясцовага аўтарытарызму — галоўная нацыянальная забаўка для многіх беларусаў. Ад працоўнага на лесапільні да грантавага эксперта з пяццю вышэйшымі адукацыямі — усе стараюцца прыкінуць у галаве: «Колькі яшчэ яму там засталося?» Чаму гэта бессэнсоўна рабіць, мы пакажам вам на прыкладзе гісторыі Еўропы.

ПОЛЬШЧА

Вы напэўна не раз чулі пра хлопца па прозвішчы Пілсудскі. Гэта адзін з легендарных палякаў у найноўшай гісторыі Польшчы. У першай палове 1920-х у нашых заходніх суседзяў існавала мноства праблем: карупцыя, распаўсюджванне камунізму, вялікая інфляцыя і іншыя беды. Тады бравы Юзэф у 1926-ым усталяваў напаўвайсковай рэжым, вырашыўшы, што палякі проста не ўмеюць у дэмакратыю. Фармальна Пілсудскі нават не быў Прэзідэнтам, але кіраваў трэндамі праз міністэрскія пасты. Яго рэжым атрымаў назву «санацыі», г.зн. аздараўлення нацыі і краіны. Быў створаны канцэнтрацыйны лагер Бяроза-Картузская (цяпер г. Бяроза, Беларусь), абмежаваная свабода прэсы і друку, прынятая новая канстытуцыя з моцнай прэзідэнцкай уладай.

Як скончыўся аўтарытарны рэжым? Усё банальна: Пілсудскі памёр у 1935-ім годзе ад рака печанi, а Другая Сусветная вайна канчаткова змяніла палітычны лад Польшчы.

ГІШПАНІЯ

Калі вы ныеце, што Лукашэнка доўга ва ўладзе, то раім вам пазнаёміцца ​​з Франсіска Паўліна Эрменехільда Тэодула Франка Баамондэ, ён жа проста дыктатар Франка, які кіраваў Іспаніяй цэлых 36 гадоў — з 1939-га да 1976-ы год. Пасля Другой Сусветнай вайны яго рэжым паспяхова прызнаваўся заходнімі дзяржавамі і атрымліваў эканамічную дапамогу ў абмен на лібералізацыю: палітычныя рэформы, закон аб прэсе, пашырэнне мясцовага самакіравання. Для Еўропы і ЗША Франка быў выгадны хоць бы таму, што не з’яўляўся камуністам і саюзнікам СССР. Але гэта яму не перашкаджала пакараць смерцю сваіх палітычных праціўнікаў і запалохваць краіну.

Як скончыўся аўтарытарны рэжым? Франка спакойна кіраваў да сваёй смерці, а пасля яго каралём стаў Хуан Карлас I, які і трансфармаваў краіну з аўтарытарнай у дэмакратычную.

ЮГАСЛАВІЯ

Іосіп Броз Ціта стварыў унікальны сацыялістычны аўтарытарны рэжым, знаходзячыся ў жорсткіх супярэчнасьцях са Сталіным і СССР. Ён кіраваў гэтай Федэрацыяй (Сербія, Чарнагорыя, Харватыя, Славенія, Македонія, Боснія і Герцагавіна) з 1945 па 1980-ы, і пры гэтым, нягледзячы на ​​сацыялістычны лад праўлення і аўтарытарызм, змог заручыцца падтрымкай ЗША, атрымаўшы ад Амерыкі значную колькасць узбраення і грошай . Ціта вельмі ўмела гуляў на проціборстве паміж СССР і Захадам, АУС і НАТО, а таксама гуляў ролю пасярэдніка паміж Захадам і іншымі камуністычнымі рэжымамі, такімі як Кітай. Нічога не нагадвае? А таксама Ціта замкнуў сваю жонку пад хатні арышт у цэнтры Белграда (небарака сядзела там у выніку 25 гадоў).

Як скончыўся аўтарытарны рэжым? У 1980-ім годзе Ціта памёр, а яго паслядоўнікі апынуліся не гэтакія добрыя, нарабілі шмат памылак, а тут і СССР у дадатак паваліўся. У выніку ў 1990-я ому Югаславія пачала распадацца і пагрузілася ў цэлы шэраг жорсткіх і кровапралітных войнаў. У выніку да ўлады прыйшоў новы аўтарытарыст — Слабадан Мілошавіч.

РУМЫНІЯ

Мікалае Чаўшэску стаў Генеральным Сакратаром Румынскай Камуністычнай Партыі ў 1965-ім годзе. І ў першую чаргу пачаў пазбаўляцца ад уплыву СССР, праводзячы самастойную палітыку. Асудзіў уварваньне ў Чэхаславакію, прызнаў ФРГ, ездзіў з афіцыйнымі візітамі ў ЗША і капіталістычныя краіны Эўропы, што не байкатаваў Алімпійскія Гульні ў Лос-Анджэлесе. Чым даўжэй ён правіў, тым больш узмацняўся культ яго асобы. Таксама адной з характэрных асаблівасцяў яго палітыкі было размеркаванне сваіх сваякоў па важных пастах (больш за 40 пасад). Ну і ўсюды ён акружаў сябе шчыльным колам аховы, паранаідальна баючыся, што яго альбо атруцяць, альбо заразіцца небяспечнай хваробай.

Як скончыўся аўтарытарны рэжым? Калі іншыя рэжымы з гадамі могуць ісці па шляху лібералізацыі, то ў Чаўшэску было ўсё наадварот. Ён заявіў, што ніякай перабудовы ў Румыніі ніколі не будзе і раскрытыкаваў дзейнасць Гарбачова. На фоне дрэннай эканамічнай сітуацыі разам з жорсткім прыгнётам іншадумства ў 1989-ым годзе ўспыхнула румынская рэвалюцыя, у выніку якой Чаўшэску быў расстраляны.

ВЫСНОВЫ

Аўтарытарныя рэжымы, нягледзячы на ​​сваё падабенства ў формах падаўлення іншадумства і свабод, могуць значна адрознівацца. Быць нацыянальна-кансерватыўнымі і сацыялістычнымі. Быць у проціборстве з краінамі Захаду або атрымліваць ад іх крэдыты. Спакойна існаваць да смерці свайго кіраўніка або абрынуцца пад раптоўнай рэвалюцыяй.

Але чаму шкодна проста сядзець і вылічваць даты падзенняў «тыранаў» ці гадаць, калі ж утворыцца «класічная рэвалюцыйная сітуацыя»? Вывучаючы розныя секты, дзе культ хуткага канца свету (які вось-вось прыйдзе) гуляў вялікую ролю, псіхолагі заўважылі, што такое чаканне ў разы памяншае актыўнасць удзельніка секты ў параўнанні са звычайным чалавекам. Навошта будаваць сям’ю, развіваць бізнес, чагосьці дасягаць, калі «вось-вось нешта будзе». І ўдзельнік секты проста становіцца зацікаўленым пасіўным назіральнікам, які выключаецца з грамадскіх працэсаў. Беларускія палітычныя рэаліі чымсьці падобныя на гэтую сітуацыю. Усе зацыкліліся на сыходзе адной персоны і нічога больш не думаюць рабіць. «Калі Лукашэнка сыдзе, тады я …». Мільённая аўдыторыя незалежных СМІ вырабляе вельмі нізкі ККД для падрыхтоўкі пераменаў. Ну і ўдзельнічаюць па правілах улады выбарах раз у 5 год. А што калі пасля Лукашэнкі прыйдзе Лукашэнка 2.0, як гэта было ў Югаславіі? Мы хочам Беларусь без Лукашэнкі ці Беларусь свабодную назаўжды? Мы не думаем глабальна, не думаем стратэгічна, а мыслім шаблоннымі лозунгамі і мантрамі.

Перш чым думаць, калі Лукашэнка сыдзе, лепш падумайце, чаму ён прыйшоў. Гэта дасць нашмат больш адказаў і натхнення для дзеянняў.

Авторитаризм достаточно свежий стиль управления. После засилья монархий 20-ый век стал прорывом в области политических режимов. Также авторитаризм бывает совершенно разный по своей форме. В России он имеет олигархический оттенок, в Египте большую роль играли военные, а в Марокко существует в виде дуалистической монархии. Высчитывать дату падения нашего местного авторитаризма — главное национальное развлечение для многих беларусов. От рабочего на лесопилке до грантового эксперта с пятью высшими образованиями — все стараются прикинуть в голове: «Сколько ещё ему там осталось?» Почему это бессмысленно делать, мы покажем вам на примере истории Европы.

ПОЛЬША

Вы наверное не раз слышали про парня по фамилии Пилсудский. Это один из легендарнейших поляков в новейшей истории Польши. В первой половине 1920-ых у наших западных соседей существовало множество проблем: коррупция, распространение коммунизма, большая инфляция и прочие беды. Тогда бравый Юзеф в 1926-ом установил полувоенный режим, решив, что поляки просто не умеют в демократию. Формально Пилсудский даже не был Президентом, но управлял трендами через министерские посты. Его режим получил название «санации» , т.е. оздоровления нации и страны. Был создан концентрационный лагерь Берёза-Картузская (сейчас г. Берёза, Беларусь), ограничена свобода прессы и печати, принята новая конституция с сильной президентской властью.

Как закончился авторитарный режим? Всё банально: Пилсудский умер в 1935-ом году от рака печени, а Вторая Мировая война окончательно изменила политическое устройство Польши.

ИСПАНИЯ

Если вы ноете, что Лукашенко долго у власти, то советуем вам познакомиться с Франсиско Паулино Эрменехильдо Теодуло Франко Баамонде, он же просто диктатор Франко, который правил Испанией целых 36 лет — с 1939-го по 1976-ой год.  После Второй Мировой войны его режим успешно признавался западными державами и получал экономическую помощь в обмен на либерализацию: политические реформы, закон о прессе, расширение местного самоуправления. Для Европы и США Франко был выгоден хотя бы потому, что не являлся коммунистом и союзником СССР. Но это ему не мешало казнить своих политических противников и запугивать страну.

Как закончился авторитарный режим? Франко спокойно правил до своей смерти, а после него королём стал Хуан Карлос I, который и трансформировал страну из авторитарной в демократическую.

ЮГОСЛАВИЯ

Иосип Броз Тито создал уникальный социалистический авторитарный режим, находясь в жёстких противоречиях со Сталиным и СССР. Он правил этой Федерацией ( Сербия, Черногория, Хорватия, Словения, Македония, Босния и Герцеговина) с 1945 по 1980-ый и при этом, несмотря на социалистический уклад правления и авторитаризм, смог заручиться поддержкой США, получив от Америки значительное количество вооружения и денег. Тито очень умело играл на противоборстве между СССР и Западом, ОВД и НАТО, а также играл роль посредника между Западом и другими коммунистическими режимами, такими как Китай. Ничего не напоминает? А также Тито запер свою жену под домашний арест в центре Белграда (бедняжка сидела там в итоге 25 лет).

Как закончился авторитарный режим? В 1980-ом году Тито умер, а его последователи оказались не столь хороши, наделали кучу ошибок, а тут и СССР в придачу рухнул. В итоге к 1990-ому Югославия начала распадаться и погрузилась в целую череду жёстких и кровопролитных войн. В итоге к власти пришёл новый авторитарист — Слободан Милошевич.

РУМЫНИЯ

Николае Чаушеску стал Генеральным Секретарём Румынской Коммунистической Партии в 1965-ом году. И в первую очередь начал избавляться от влияния СССР, проводя самостоятельную политику. Осудил вторжение в Чехословакию, признал ФРГ, ездил с официальными визитами в США и капиталистические страны Европы, не бойкотировал Олимпийские Игры в Лос-Анджелесе. Чем дольше он правил, тем больше усиливался культ его личности. Также одной из характерных особенностей его политики было распределение своих родственников по важным постам (более 40 должностей). Ну и везде он окружал себя плотным кольцом охраны, параноидально боясь, что его либо отравят, либо заразят опасной болезнью.

Как закончился авторитарный режим? Если другие режимы с годами могут идти по пути либерализации, то у Чаушеску было всё наоборот. Он заявил, что никакой перестройки в Румынии никогда не будет и раскритиковал деятельность Горбачёва. На фоне плохой экономической ситуации вкупе с жёстким подавлением инакомыслия в 1989-ом году вспыхнула румынская революция, в результате которой Чаушеску был расстрелян.

ВЫВОДЫ

Авторитарные режимы, несмотря на свою схожесть в формах подавления инакомыслия и свобод, могут значительно различаться. Быть национально-консервативными и социалистическими. Быть в противоборстве со странами Запада или получать от них кредиты. Спокойно существовать до смерти своего руководителя или рухнуть под внезапно возникшей революцией.

Но почему вредно просто сидеть и высчитывать даты падений «тиранов» или гадать, когда же образуется «классическая революционная ситуация»? Изучая различные секты, где культ скорого конца света (который вот-вот придёт) играл большую роль, психологи заметили, что такое ожидание в разы уменьшает активность участника секты по сравнению с обычным человеком. Зачем строить семью, развивать бизнес, чего-то достигать, когда «вот-вот что-то будет». И участник секты просто становится заинтересованным пассивным наблюдателем, который выключается из общественных процессов. Беларуские политические реалии чем-то похожи на эту ситуацию. Все зациклились на уходе одной персоны и ничего больше не думают делать. «Когда Лукашенко уйдёт, тогда я…». Миллионная аудитория независимых СМИ производит очень низкий КПД для подготовки перемен. Ну и участвуют по правилам власти выборах раз в 5 лет. А что если после Лукашенко придёт Лукашенко 2.0, как это было в Югославии? Мы хотим Беларусь без Лукашенко или Беларусь свободную навсегда? Мы не думаем глобально, не думаем стратегически, а мыслим шаблонными лозунгами и мантрами.

Прежде чем думать, когда Лукашенко уйдёт, лучше подумайте, почему он пришёл. Это даст намного больше ответов и вдохновения для действий.